Bülent Irkkan

Merhaba Eray Bey, 

Satın almış olduğunuz banka bonosu menkul kıymet olarak tanımlanmaktadır. 

Menkul kıymetler, faiz geliri veya kar payı sağlamak veya fiyat değişmelerinden faydalanarak kar elde etmek amacı ile bir süre elde tutulmak üzere alınan hisse senedi, tahvil, hazine bonosu, finansman bonosu, yatırım fonu katılma belgesi, kar zarar ortaklığı belgesi, gelir ortaklığı senedi, varlığa dayalı menkul kıymetler, gayrimenkul sertifikaları gibi finansal araçlardır.

Bilançonun dönen veya duran varlıklar içerisinde yer alan menkul kıyet kıymet kalemlerinin, dönen varlıklar içerisinde yer alan kalemleri "Tek Düzen Hesap Planı" na göre aşağıdaki gibidir. 

Satın almış olduğunuz banka bonolarını "111 Özel Kesim Tahvil Senet ve Boboları" hesabında takip etmeniz gerekmektedir. 

Vergi Usul Kanunu'nun "Menkul Kıymetler" başlıklı 279. maddesinde; 

• Hisse senetleri ile fon portföyünün en az % 51'i Türkiye'de kurulmuş bulunan şirketlerin hisse senetlerinden oluşan yatırım fonu katılma belgeleri alış bedeliyle,
• Bunlar dışında kalan her türlü menkul kıymet borsa rayiciyle, 
• Borsa rayici yoksa veya borsa rayicinin muvazaalı bir şekilde oluştuğu anlaşılırsa değerlemeye esas bedel, menkul kıymetin alış bedeline vadesinde elde edilecek gelirin (kur farkları dahil) iktisap tarihinden değerleme gününe kadar geçen süreye isabet eden kısmının eklenmesi suretiyle (kıst getiri) hesaplanacağı,
• Ancak, borsa rayici bulunmayan, getirisi ihraç edenin kar ve zararına bağlı olarak doğan ve değerleme günü itibariyle hesaplanması mümkün olmayan menkul kıymetler, alış bedeli ile

          değerleneceği hüküm altına alınmıştır. 

Alış bedeli ölçüsüne göre değerlenecek menkul kıymetler;

• Hisse senetleri,
• Fon portföyünün en az % 51'i Türkiye'de kurulmuş bulunan şirketlerin hisse senetlerinden oluşan yatırım fonu katılma belgeleri,
• Borsa rayici bulunmayan, getirisi ihraç edenin kar ve zararına bağlı olarak doğan ve değerleme günü itibariyle hesaplanması mümkün olmayan menkul kıymetler,

            - Kar-zarar ortaklığı belgeleri
            - Gelir ortaklığı senetleri
            - Geçici ilmuhaberler

Borsa Rayici Ölçüsüne Göre Değerlenecek Menkul Kıymetler

İlke olarak, yukarıda açıklanan "alış bedeliyle değerlenmesi gereken menkul kıymetler"in dışında kalan tüm menkul kıymetlerin borsa rayici ile değerlenmesi öngörülmüştür. Borsa rayici VUK'nun 263. maddesinde tanımlanmıştır. Bu tanımlamaya göre, borsa rayici, gerek menkul kıymetler ve kambiyo borsasına, gerekse ticaret borsalarına kayıtlı olan iktisadi kıymetlerin değerlemeden evvelki son işlem gününde borsadaki muamelelerin ortalama değerlerini ifade eder.

Bu tanım kapsamında İMKB Tahvil ve Bono Piyasasında işlem gören ve borsa rayici ile değerlenecek menkul kıymetlere verilebilecek örnekler ise devlet tahvili ve hazine bonoları ile özel kesim tahvil ve bonoları, gelir ortaklığı senetleri, varlığa dayalı menkul kıymetlerdir. 

Bu kapsamda dönem sonu değerlenmesi gereken menkul kıymetlere ilişkin ortaya çıkan dönem sonu değerleme farkları ilgili dönem kazancı ile ilişkilendirilmesi gerekmektedir. 

Kıst Getiri Ölçüsüne Göre Değerlenecek Menkul Kıymetler:

Borsa rayicine göre değerlenmesi gereken menkul kıymetlerin borsa rayici yoksa veya borsa rayicinin muvazaalı bir şekilde oluştuğunun  anlaşılması halinde, değerlemeye esas bedel, menkul kıymetin alış bedeline vadesinde elde edilecek gelirin (kur farkları dahil) iktisap tarihinden değerleme gününe kadar geçen süreye isabet eden kısmının eklenmesi suretiyle  hesaplanır. Bu şekilde değerlemeye konu edilebilecek menkul kıymetler; 

İMKB Tahvil ve Bono Piyasasında işlem göremeyen ve dolayısıyla borsa rayici bulunmayan özel sektör tahvilleri, finansman bnoları, banka bonoları, varlığa dayalı menkul kıymetler, gelir ortaklığı senetleri ve alış bedeli ile değerlenemeyen yatırım fonu katılma belgeleridir. 

Sonuç olarak, şirketinizin satın olmuş olduğu banka bonolarının "111-Özel Kesim Tahvil Senet ve Bonoları" hesabına kaydedilmesi, borsa rayici var ise "değerlemeden önceki son işlem günündeki borsa işlemlerinin ortalama değerine göre"", borsa rayici yok ise "  menkul kıymetin alış bedeline vadesinde elde edilecek gelirin (kur farkları dahil) iktisap tarihinden değerleme gününe kadar geçen süreye isabet eden kısmının eklenmesi suretiyle" buunur ve değerleme farkları ilgili dönem kazancı ile ilişkilendirilir.         

İyi çalışmalar dilerim. ,

Bülent Irkkan, SMMM